Instrukcja synom moim do cudzych krajów ode mnie wyprawionym

...Nauki i exercitia [ćwiczenia] na dwie części rozdzielam. Pierwsze mają być umysłu, drugie ciała, te ostatnie pierwszemu służyć powinny jako koń jeźdźcowi.

Exercitia umysłu mają być te: usus globorum [umiejętne posługiwanie się mapą i globusem], fundament matematyki, bo aby światem rządzić, trzeba go znać, jeśli okrągły, czy płaski. Potym geographia tak ziemie jako i morza, mathematica in genere et specie [ matematyka ogólna i szczegółowa] wszelka, arithmetica i geometria, która i do rządu domowego, i do wojennego koniecznie potrzebna, mechanica generalis [mechanika ogólna] potrzebna do wojennych machin i inwencyi tak artylleryi, jako i innym wojennym potrzebom i mocy struktur i pańskich dzieł służąca. Ewolucyje i sposoby kommenderowania piechotami i jazdą i sprawności do oręża, reguły wojenne szyków, Marsów, obozów prowiantowania i innego do tego porządku uczyć się powinni. Przy geografii zaś historyje królestw i rządów świata, jako się wzwyż namieniło, nauczyć się mają. Autorów rzadkich w każdych professyjach przebiec przynajmniej i z historyją Pisma ś. Wszędy ją traktować mogą i czytanie mieć w osobliwym zaleceniu, pomniąc na chwałę Juliusza, Cesarza wielkiego, który płynąc w zbroi przez rzekę – jedną ręką miecz, drugą książkę Homera, aby mu była nie utonęła, w zanadrze schował. Fortyfikacyje też i architecturam civilem [budownictwo świeckie] doskonale umieć powinni i wszytkie inne ozdoby umysłu ludzkiego, aby nie tylko ciałem – jako bydlęta – ale rozumem i naukami – jako ludzie – zdolni byli.

Exercitia zaś: ćwiczenie koni i jeżdżenie na nich, monstrowanie i zażywanie oręża wszelakiego, fechtowanie, woltyżowanie i wszelkie inne sposobności ciała, których w akademii kawalerskiej uczą. Na to rozłożone mają być godziny, tańcowanie zaś za rekreacyją tylko po obiedzie. A jeżeli ochota do grania na czym – to ukradkiem wolnego czasu, aby wszytko umieć, nie zawadzi. Na dworze zaś królewskim kiedy się schadzają kawalerowie, abo wolny przystęp w święta i potrzebne okazyje – bywać i tam żadnych lekkości nie czynić ani mówić, ale łatwością z ludźmi i powagą pozyskiwać sobie ludzką miłość i estymacyją [szacunek] u każdego. Toż i między damami rozumieć się ma; wszędy ani zbytnim gadaniem ciceronem, ani zbytnim milczeniem stoikiem ludziom się stawiać.